Neverovatna Aja Sofija, simbol Istanbula i remek delo istorije i umetnosti je nezaobilazno svetilište i muzej za posetiti. Sveta Sofija ili kako se još naziva Premudrost Božija, izgrađena je 537 godine. Podignuta je kao pravoslavna crkva, koju je car Justinijan izgradio između 532-537. godine, u starom jezgru tadašnjeg Konstantinopolja. Pisani podaci potvrđuju da je u izgradnji radilo oko 10.000 ljudi. Kada je izgrađena, car Justinijan je prema legendi uzviknuo: "Salomone, nadmašio sam te". Time je aludirao na poznatog vladara koji je izgradio Prvi hram u Jerusalimu. U vreme izgradnje Aja Sofije, u Zapadnomrimskom carstvu postojale su velike crkve, ali Aja Sofija je bila prva tog tipa u Istocnom rimskom carstvu i najveća od svih hrišćanskih crkvi u svetu.
U džamiju je pretvorena 1453. godine, kada su Osmanlije predvođene sultanom Mehmetom II zauzele Konstantinopolj. Osmanlije su pokušale da sačuvaju originalnost i detalje spomenika, a ne da ih ruše. Na isti način, Aja Sofija zadržava svoje originalno ime, a njeni zlatni i plavi mozaici ne bivaju uništene, već se po naredbi sultana prekirvaju. To je glavni razlog zašto su mozaici sačuvani i dan-danas mogu da se vide na zidovima ovog neverovatnog kompleksa.
Odlukom "oca" moderne Turske, velikog reformatora Mustafe Kemala Ataturka godine 1935 Aja Sofija postaje muzej. Pod velikim pritiskom Erdogana i njegovih pristalica, biva vraćena u status džamije. Državni savet je Aju Sofiju opet vratio u dzamiju i kao takvu danas je rado posećeno mesto medju turistima. Zvanično kao ponovna džamija otvorena je 24.jula 2020 godine.
Aja Sofija je bila i rimokatolička crkva u 1200-im godinama. Važila je za najveću hrišćansku crkvu sve do 1520.godine kada je izgrađena Seviljska katedrala.
Arhitekte koje su radile na projektu Aje Sofije su Isidor Miletski i Anemije Tralski. Aja Sofija je podignuta na mestu gde su bile dve male crkve koje su izgorele u požaru. Reč aja u imenu Aja Sofije dolazi od reči "svetac" dok je sofija od reči sophos što na drevnom grčkom znači "mudrost". Te ime "Aja Sofia" znači "sveta mudrost" ili "božanska mudrost". Današnja Aja Sofije takođe je poznata i kao "Treća Aja Sofija", jer je u pitanju zapravo treća zgrada sagrađena na istom mestu. Prve dve crkve su uništene. Centralna kupola Aja Sofije, najveća kupola svoje ere, srušila se mnogo puta tokom vladavine Istocnog rimskog carstva, ali je opstala kasnije kada je čuveni otomanski neimar Mimar Sinan dodao potporne zidove zgradi.
Aja Sofija je bila najveća crkva Istocnog rimskog carstva i Osmanlijskog carstva sa ogromnom kupolom prečnika 31.61 m i visine 55 metara. Najveću kupolu sveta podržava šest manjih kupola oko nje. Ukupna površina muzeja je 7570 metara. Dužina je više od 100 metara. Imala je 7 vrata, a najveća je koristio samo car. Godine 2015 Aja Sofija je važila za najposećeniju znamenitost na prostoru Turske.
Veličanstveni unutrašnji prostor Aja Sofije priča istoriju. Pre nego se uđe u Aja Sofiju neophodno je izuti obuću i ostaviti u ormariće koji se nalaze u holu. Žene moraju da nose maramu oko glave i da su pristojno obudžene. Osećaj posebnog svetilišta je deo gde se ljudi mole, u tome delu se oseća posebna tišina i mir iako se u Aja Sofiji tokom celog dana nalazi veliki broj turista.
Lusteri u Aja Sofiji daju posebnost prostoru i dodatmo je čine drugačijom u odnosu na ostale kulturne spomenike.
