Petropavlovska tvrđava se nalazi na izdvojenom Zečjem ostrvu i predstavlja najstariji spomenik Sankt Peterburga jer je to prva građevina koja je sagrađena u ovom gradu. Dan kada je postavljen kamen temeljac tvrđave smatra se danom osnivanja Sankt Peterburga (27.05.1703 – danas se ovaj dan slavi kao godišnjica grada). Tvrđava je petougaonog oblika i zauzima celo Zečje ostvro. Služila je za odbranu grada od švedske invazije. Dvorski arhitekta Domeniko Trecini (Domenico Trezzini) je bio zadužen da nadgleda radove na tvrđavi. Tvrđava se sastojala od šest bastiona koji su bili povezani međusobno. Bastioni su u početku bili sagrađeni od drveta ali je već 1706 godine kamena konstrukcija zamenila drvenu. Iako je zamišljena kao odbrambena tvrđava u to vreme se sumnjalo u njenu efikasnost u slušaju prave invazije.
Petropavlovska trvđava je takođe bila ozloglašeni zatvor nekadašnjeg ruskog carstva a smatra se i da je služila kao centrala tajne carove policije. Prvi zatvorenik koji je ležao u ovom zatvrou bio je sin Petra Velikog, carević Aleksej, pod optužbom da je kovao zaveru protiv cara. Aleksej je mučen i umro je u ovom zatvore ne dočekavši egzekuciju na koju je bio osuđen. Kasnije su u ovom zatvoru boravili uglavnom politički neistomišljenici kao i članovi revolucionarnog pokreta koji se borio protiv kraljevske dinastije. Najpoznatija imena koja su boravila u ovom zatvoru su bili Dostojevski, Maksim Gorki, Trocki, Josip Broz Tito i drugi. Početkom oktobarske revolucije tvrđavu su koristili Boljševici kako bi sa nje bombardovali Zimski zamak 1917 godine. Ubrzo posle revolucije doneta je odluka da se cela tvrđava pretvori u muzej. U sadašnjem kompleksu tvrđave se nalazi nekoliko muzeja i velika katedrala Svetog Petra i Pavla (jedan od najviših pravoslavnih hramova u svetu) i tvornica Mint – najstarija štamparija novca u Rusiji.
Prva građevina koja je izgrađena na ostrvu bila je crkva Svetog Petra i Pavla. Zlatni vrh zvonika dostiže visinu od 123 metra, što ovu crkvu svrtava u najviše pravoslavne hramove na svetu. Na samom vrhu se nalazi skulptura anđela koji drži krst (anđeo predstavlja značajan simbol grada Pitera a verodstojnu kopiju ovog anđela, u prirodnoj vličini, posetioci mogu videti u jednom od muzeja Petropavlovske tvrđave). Danas, u ovom svetom pravoslavnom hramu se nalaze grobovi skoro svih ruskih careva (porodic Romanov), od Petra Velikog do Nikolaja Drugog.
Znamenitosti i muzeji u okviru tvrđave
